NHỚ THƯƠNG MỘT THỜI (CCRĐ)

                                    

Trong bài này, tôi không nhớ rõ ngày tháng xẩy ra, chỉ biết khoảng thời gian.

Những sự việc thì nhớ cụ thể, nhưng cũng không nêu hết.

       1/ Đội cải cách về xã

Năm CCRĐ (1955-1956) tôi mới 12 tuổi, học lớp 4 trường Phổ thông  cấp I xã Vạn xá (sau đổi là Yên xá, bao gồm xã Yên xá và thị trấn Lâm ngày nay). Sau phát động giảm tô cuối năm 1954, đến tháng 6/1955 đội Cải cách ruộng đât về xã. Đội có  Đội trưởng, 2 đội phó và khoảng trên 20 cán bộ đội viên.  Ủy ban kháng chiến hành chính xã đón tiếp trọng thể. Dân quân bồng súng thật chào, thiếu nhi đánh trống ếch, hô khẩu hiệu nhiệt liệt hoan nghênh… và hò lơ…Đội không mặc săc phục riêng, hoặc comple-cavat dầy tây như bây giờ, mà phải ăn mặc rất giản dị, đi dép cao xu đen.

Để tuyên truyên CCRĐ,  bộ phim Bạch mao nử của TQ được chiếu nhiều lân trên bãi Phố cháy,  nhân dân đi xem rất đông, thậm chí có người xem mhiều lần, mưa rét cũng đi xem, bởi vì nội dung phim tố cáo tên địa Hoàng Thế Nhân  rất ác,  CCRĐ bị bần cốc nông TQ  bắt đấu và tử hình. ND ngồi xem chăm chú hô "Đả đảo địa chủ" . Các cụ già như cụ Đăng cũng đi xem, rất hởi lòng hởi dạ.

Ủy ban kháng chiến hành chính (UBKCHC) và chi bộ xã không phải là đối tượng làm việc của đội, mà cán bộ đội CC đi bắt “rễ”  “chuỗi”,  chỉ làm việc với cốt cán trong chi bộ. “Rễ” và “chuỗi” thuộc tầng lớp nghèo, bần cố nông, giai cấp bị bóc lột, căm thù sâu sắc bọn  địa chủ cường hào bóc lột.

Khi bắt được “rễ và chuỗi” rồi, UBKCHC xã và chi bộ xã chỉ làm công việc đảng và chính quyền,  đứng ngoài vòng cốt cán, không những, cán bộ xã còn bị nghi ngờ  có  nhiều phần tử địch và quốc dân đảng chui vào .

 Chỉ có rễ, chuỗi và bần cố  nông vô sản mới là cốt cán tin cậy nhất. Họ lập Hội nông dân (Nông hội) gồm   thành phần cốt cán chủ chốt và tổ chức hoạt động,  chi bộ và ủy ban không tham gia. Buổi họp đầu tiên do hội nông dân tổ chức, phiên họp này mở rộng  thành phần.  Trong phiên họp đầu tiên đội phổ biến tiêu chuẩn phân loai thành phần. Gia đình tôi, theo tiêu chuẩn thì chỉ là trung nông, vì bình quân ruộng  không nhiều, từ cụ Lộng đến con cháu đều là người lao động trong nhà, biết cày, cuốc, gồng gánh, tát nước, chăn trâu cắt cỏ…Gia đình có con (anh Hạp) đang là học sinh trường tỉnh tình nguyện đi bộ đội kháng chiến (khi đó chưa có luật NVQS). Nhà  là cơ sở kháng chiến từ năm 1948, nơi UBKCHC huyện và xã đóng và làm việc,  bộ đội hành quân qua làng thường xuyên ngủ trọ, có khi đóng quân tại nhà mươi ngày liền.

       Thời gian khoảng 2 tháng, căng thẳng, đội phát động quần chúng nông dân tố khổ, kể khổ (tố điêu), một số gia đình trong xã bị quy là địa chủ cường hào ác bá, bị bắt trói, cùm, tống giam,   (ông Hựu) bị như thế. Gia đình tôi bị quy là phú nông bị cách ly, không còn được ở hàng tầng lớp nông đân . Một thời gian sau, họ lập các phiên tòa, do tòa án đặc biệt sử án. Ông Tởi (Cổ liêu) bị xử tử hình, ông Hựu là địa chủ cường hào gian ác, bị kết án 16 năm tù, nhiều địa chủ khác trong xã cũng bị kết án tù.

          Đến tháng 4 năm 1956, nhà tôi bị quy là địa chủ lọt lưới.  Khoảng 8 giờ sáng, đội dân quân do môt cán bộ  đội CC (tên Hoạt) cùng dân quân  tiến vào cổng, dân quân băn mấy phát súng chỉ thiên và gọi ông ra nghe đọc lệnh cuả Đoàn ủy cải cách, rồi dân quân trói tay ông, bắt cả nhà ngồi ngoài sân nghe phán. Sau đó họ khám xét lục lọi của cải, từ cái nồi, cái ấm, dụng cụ đồ dùng trong nhà bất cứ vật gì to hay nhỏ có thể làm quả thực (để chia cho bần cố nông) đều tịch biên, dồn vào hai buồng nhà thờ khóa cửa lại và niêm phong. Trâu và lợn (60 k) họ bắt đi cho nông dân khác nuôi, chỉ còn con chó mới đẻ là họ để lại cho gia đình. Họ tra khảo ông và mọi người trong nhà xem của cải còn dấu ở đâu, gửi nhà ai, chôn cất chỗ nào…Một số sách, truyện bằng tiếng Pháp của anh Hợp, giấy tờ có chữ Pháp như tước bạ, khai sinh, rồi một số sách chữ nho của ông,. gia phả họ Nguyễn, và chi tộc, sách cúng bái đều bị các ông các bà cho là tài liệu nô dịch của đế quốc và phong kiến đem đi đốt để phi tang.

Ông bị trói đưa đến nơi giam. Chiều, tôi mang cơm, ông không ăn được chút nào, ông không bị cùm khóa chân như  dịa chủ cường hào gian ác, nhưng bị trói, hai cô du kích sợ ông trốn, cầm mã tấu  đứng canh gác.

Vài ngày hôm sau nông dân tổ chức đấu ông cùng thời điểm với bà Tân  (bà Tân, chứ không phải là ông Tân, vì bà Tân “lộn sộn”, tội to hơn ông Tân “thày cúng”, thế mới hay). Không phải là phiên tòa có tòa án đăc biệt, chỉ là  phiên tòa nhỏ đấu tố ở thôn, ông không bị trói, đứng chắp tay quay mặt về ông bà bần cố nông. Bà nhà ta bị bắt đến ngồi  trong hàng rào thép gai, (khu để giành riêng cho bọn địa chủ, cường hào) tôi theo bà ngồi đó nên biết hết. Tất cả, họ đều xưng hô với ông bà là mày tao, ông phải gọi tất cả mọi người từ già đến trẻ, thậm trí trẻ con là ông bà và xưng với họ là con. Khổ chủ đấu tố ông nhà ta đều là người trong làng, trong xóm, họ hàng, thậm chí có cả cháu bên nội bên ngoại, (Tôi nhớ tên từng người nhưng không nói ra đây), họ đều vạch mặt chỉ tên ông, tội của ông:  cướp ruộng, bóc lột người lao động, thuê người trả công rẻ mạt, bóc lột tô tức nặng nề, dùng nỏ bắn những ông bà bắt cò, nuôi chó giữ để cắn người ăn trộm cò và nhiều tội…Mỗi khổ chủ lên đấu tố lại trỏ vào măt ông quát: Mày có biết tao là ai không? Ông chắp tay nói: Con có biết ạ! Khi các khổ chủ lên đấu tố, ông “im lặng nghe” không chối cãi hoăc thanh minh gì cả mà nhận tội hết,  chỉ nói gọn lỏn một câu: “Con có tội con xin nhận tội”. Nếu không nhận thì là ngoan cố,  tội sẽ nặng.

Để khủng bố địa chủ đứng trên bục đấu, mỗi lần có khổ chủ lên vạch mặt, nông dân lại hô to: “Đả đảo địa chủ ngoan cố” . Đả đảo, đả đảo!

 Cuối cùng họ kết tội ông. mày là đia chủ kháng chiến, không bị  tù, tịch thu toàn bộ đất  thổ canh và thổ cư, ao, vườn, nhà cửa, trâu bò lợn. Ông được về ở với gia đình, có dân quân gác ở sân. Về đến nhà, vừa bị đấu tố, ba ngày không ăn uống ông nằm thở,..  Bà sợ ông chết, ngồi hè kêu khóc vật vã. Hôm sau, họ đến đuổi nhà tôi không được ở nhà  nữa, nhà cửa chia cho ông bà bần cố nông (tôi còn nhớ tất cả những người được chia nhà), phải sang ở nhà ông Nâu, người cùng họ và cùng xóm. Nhà chỉ có một gian hai trái, nhà tranh vách đất, dột nát, trước nhà ông Sắc, bên cạnh nhà ông Miền. Tài sản được mang theo chỉ có toàn bộ bàn thờ, đồ thờ, mấy cái giường và chõng tre, dụng cụ cá nhân, một số nồi, rổ rá, bát đia cũ kỹ không thể làm quả thực. Nhà 6 người ở chỉ có thế, ông nằm chõng tre, bà, chị Thiềm và tôi ngủ một giường, vợ chồng anh chị Lư một giường. Tất tật mọi sinh hoạt chỉ trong  khoảng 15 mét vuông, giường thờ, bát hương thờ tổ tiên để ngoài sân, che phủ chống được mưa nắng, không thờ cúng,  Cảnh sinh hoạt hằng ngày, hai bữa cơm độn khoai lang, thức ăn chỉ là cà muối, dưa muối, canh suông, nước cua muối và mắm tép…, không có tiền đi chợ, không có  thịt, cá.  Công việc hàng ngày, chị Thiềm, chị Lư đi bắt cua và kéo vó tép, đi nhặt, mót hoa màu, chị Thiềm còn  đi làm thuê ở Sú, ( nhờ vậy mới có gia đình Huệ, Lăng, Quy, Phú ), ông thì đan lát, đan rổ rá và vót đũa để bán. Cũng may, anh Lư chặt được tre ở gồ nhà ta, chặt trộm nhưng công khai, không ai giữ,  bà con hàng xóm họ nhìn thấy cũng lờ đi,  tích trữ  được khá nhiều tre, ông có việc ngồi làm, vừa kiếm tiền vừa giao tiêp với người mua, quên nỗi đau, Chị Thiềm, chị Lư đi làm thuê bất kỳ việc gi để có hào có xu thu nhập. Anh Lư đang học ớ trường cấp 2 Ý yên, tôi và anh Lư không bỏ buổi học nào, đi học rất đều đặn vì ông khuyên phải chịu khó học, vả lại ở lớp không có sự phân biệt thành phần, nhất là lớp 7 anh Lư học, học sinh hầu hết là con địa chủ  Thời kỳ căng thẳng nhất khoảng 3 tháng đầu, nhà luôn bị bao vây theo dõi. Một lần anh Hạp (tên gọi bác Hợp khi đó) không biết nhà  bị quy là địa chủ, vê thăm nhà vào buổi tối, cũng may, đến gần nhà thì gặp ông Miền,  rất tốt, lại là  dân quân đang đi tuần tra  báo tin và kéo về nhà, gọi anh Lư sang, hai anh em nói chuyện với nhau được một lúc, anh Hạp biết đầy đủ , anh lén sang nhà, nhìn ông đang nằm dưới ánh đèn dầu tù mù, chào rồi vội vàng luồn sau làng đi ngay. Tôi ngủ say nên không biết gì. May anh Hạp không bị bắt. Những cán bộ thoát ly, bộ đội như thế dễ bị bắt giam khi về nhà. Khi đó đội CC và dân quân quyền hành cao lắm, “Nhất đội nhì giời” dân quân coi giời như nón rách. Chả thế mà khi gia đình tổng bí thư Trường Chinh bị quy là địa chủ,  dân quân làng Hành thiện lên tận HN băt  Tổng bí thư, đến cổng thì bị bảo vệ băt giam, có ghê không.

Tại sao nhà tôi lại bị quy là địa chủ?

Bởi sắp kết thúc CC, đội sắp rút lên đường, số lượng địa chủ quy định ỡ xã Vạn xá chưa đủ  (thành tích) cho nên , đội CC và hội nông dân vẫn phải tiếp tục phát hiện địa chủ còn lọt lưới, những nhà có máu mặt, những người bị ghen ghét…là đối tượng quy xét. Nhà tôi trong điện có đất,  có nhà có trâu…Ruộng thì những người làm thuê cho nhà tôi, họ bị đội CCRĐ bắt phải khai vống lên, (1sào thành 1 sào rười), nhà ta có 4 mẫu 5 sào thành 10 mẫu. Nhà chỉ có ba lao động (ông, bà và chi Thiềm), Chị Lư có tí ruộng riêng (bên bà ngoại cho) nên không được tính lao động trong nhà, Anh Lư và tôi đang đi hoc. Vì vậy số lượng công lao động đi thuê  vượt quá “chỉ tiêu” để quy là địa chủ. Ông lại có chức phó Lý mua để gọi (ông lý Lộng), họ  quy là chức dịch trong làng. Ngoài nhà ta con ông Mô và bà Tân cũng bị lọt lưới như nhà tôi.

3/ Sửa sai

Đến tháng 5 năm1957 thì nhà tôi được sửa sai xuống thành phần, được chuyển về nhà cũ. Tài sản trả lại toàn bộ nhà cũ và thổ cư, đất thổ canh bị trưng mua không trả. Ông nhà ta và tất cả mọi người luc này  trở thành người có uy tín, đi đâu cũng được chào, chắp tay , kính cẩn lễ phép . Hôm chuyển về nhà, bà con dân làng đến đông lắm, giúp đỡ, mỗi người một tay nên rất nhanh gọn, mọi người tranh thủ thanh minh việc tố ông nhà ta chỉ là bắt buộc. Mấy người thân cận, các cháu đấu tố ông nhà ta rất ân hận. Mấy kẻ tố điêu, bị dân chửi phải trốn tránh, ở thiên hạ họ còn xé quần áo, rạch mép. Sau này bọn tố điêu không thể ở làng được phải đi ở nơi khác (gọi là đi khai hoang). Đúng dịp giỗ cụ nội , ông nhà ta làm bữa cỗ  mời làng nước, ngồi đầy sân rất vui . Sửa sai, ông rất vui và phấn khởi,   trở về nhà củ, làng nước, xóm giềng, bà con đến giúp, đến chơi đông vui, tấp nập. Các cán bộ xã thôn bị xử trí, quy oan nay trở lai làm việc như xưa thường xuyên có mặt ở nhà để động viên gia đình, ôn nhớ lại một thời kháng chiến, và nhất là bất bình thời “bần cố nông làm chủ”. Ông rất bùi ngùi khi các cán bộ kể lai việc ông Trường Chinh xin từ chức, Bác Hồ cũng phải nhỏ nước mắt , Đại tướng Võ Nguyên Giáp thay mặt chính phủ đọc lời xin lỗi trên báo . Có lẽ có thời CCRĐ này tôi mới hiểu sâu sắc ông nhà ta. Nhân đây, tôi xin  nói về ông! Bản chất là một nông dân, biết quản lý và làm mọi việc của nhà nông, nhưng ông không đơn thuần. Ông là người không học Quốc ngữ, nhưng chữ nho biết nhiều, rất nhân hậu, thương người, ít nói, có trước có sau. Khi gia đình mất hết, anh Lư đang học lớp 7 cuối cấp (tương đương lớp 9 bây giờ) đã lớn tuổi,  tôi còn bé, ạnh định bỏ học đi kiếm ăn giành phần học cho tôi, ông không cho anh bỏ mà bắt phải đi hoc, thậm chí không được nghỉ buổi hoc nào. Bởi vậy chúng tôi mới được học đến nơi đến chốn. Khi bị tịch biên hết, chỉ còn ổ chó mới đẻ 2 con, chó mẹ sợ bỏ đi, ông bắt tôi phải đem một con cho Khôi (cháu đầu lòng)  mới sinh, để chó dọn cứt cho cháu Khôi. Thấy tôi ôm chó con đến, anh Oánh cảm động chảy nước mắt (chuyện này chỉ có tôi  biết, bây giờ mới nói). Khi sửa sai, ông khuyên chúng tôi nên hòa nhập với tất tật, “không cố chấp”, “sẵn sàng có lòng vị tha”, không phải họ có tội, hãy đánh kẻ chạy đi, không  đánh kẻ chạy lai. Sửa sai là thế, chứ không phải sửa sai là thù oán nhau. Ngay đến ông Nâu khi sửa sai trở về nhà cũ, nơi nhà tôi đã ở hơn một năm, quá rách nát, ông nhà ta sẵn sàng cho cả ngôi nhà tre cột gỗ ba gian rất tốt về làm lại nhà, cả họ kính phục lòng tốt của ông…Tôi không thể nào quên lời ông nói với cả nhà câu thành ngữ dân gian “sông có khúc, người có lúc”. Còn bọn tố điêu, đây là “khúc” và “lúc”  bị chửi, bị rạch mép, phải cút khỏi làng, đi khai hoang .

Đối với tôi cuộc đời đã từng trải. CM tháng 8, còn rất nhỏ, không hề biết gi, kháng chiến chống Pháp vẫn còn nhỏ nên biết không nhiều. Có lẽ CCRĐ, đảo lộn cuộc sống ghê quá làm cho tôi tuy ít tuổi, còn nhỏ nhưng  đã thành người lớn, thành kẻ “biết tuốt”. Trên đây là những điều rất thật,  là kỷ niệm quá khứ một thời.

Trang entry này tôi viết đăng trên blog để ôn lại quá khứ cuộc đời, quá khứ gia đình, ai đọc, ai hiểu, tùy.

                                Nv_chat2006@yahoo.com.vn