TẾT XƯA

                                   (Hoài cổ cho vui)

Mỗ nhớ lại “túa dua” phong tục tết cổ xưa, mặc dù khi đó mỗ còn nhỏ, đến nay đã lâu rồi, nhưng mỗ vưỡn “hoài cổ” nhớ lại được. Tết ngày nay  là “mốt” thời đại…, khác trước nhiều .

 Tết xưa, ba ngày mùng một, mùng hai và mùng ba tháng giêng  (tháng Dần) hàng năm (năm nay 2022- Nhâm Dần) Trước tết là tháng một (tháng Tý), tháng chạp ( tháng Sửu); tức  tháng 11, tháng 12.  Thường thường dân chuẩn bị cho  tết từ tháng một, lúa nếp, gạo dự, gạo tám thơm, nuôi lợn, nuôi gà cho ba ngày tết , “đói ngày giỗ cha, no ba ngày tết” là như thế. Sầm uất đón tết  từ 23 tháng chạp, ngày táo công.

Sáng ngày 23 tháng chạp cúng Táo Công xong, chiều đi tảo mộ, (nhiều nơi, và quê tôi, 30 mới đi tảo mộ) kính mời các cụ, những người đã khuất về hưởng tết   cùng con  cháu cháu chắt…trong nhà, để phù hộ độ trì cho con cháu chắt sang năm tới cầu lộc đắc lộc, cầu tài đắc tài, cầu bình an đắc  bình an,  cầu tràng thọ đắc tràng thọ. Những ngày 24, 25,…đến chiều 30,  chợ búa tấp nập mua sắm tết, vàng mã, hương hoa, hoa quả thờ và lá dong lạt giang gói bánh, mo bó giò , và những thứ ra ngoài giêng hiếm  khó mua. Ngày 27, 28 gói bánh trưng luộc  cả ngày,  nhiều ít nhà nào cũng gói  tùy nhu cầu và khả năng , tạo nên không khí thấp thỏm, nhất là trẻ nhỏ vui đón tết, trong nồi bánh thế nào cũng có chiếc bánh nhỏ,( gọi là bánh sò) giành cho trẻ nhỏ ăn nếm thử trước. Ngày 28, 29 lợn kêu eng éc khắp làng, chiều thì băm chặt, giã giò ầm cả xóm, trẻ con được chén đuôi, bóng…rất vui,… hi…hi!

          Ba mươi, “chưa phải là tết” nhưng là ngày trù bị cho ba ngày tết, đặc biệt là chuẩn bj cho nghi lễ, tiện nghi tết nên rất bận rộn. Buổi sáng, gia đình trang trí ban thờ có hoa quả, đèn nến, vàng mã,   một mâm cỗ đủ các món  đã chuẩn bị cho ngày tết cúng mời tổ tiên về vui ba ngày tết. Chiều, có mâm đi cúng nhà thờ họ, tộc trưởng và bên nội ngoại.

          Đêm giao thừa, giờ Hợi (30 tết) bước sang giờ Tý (11 đến 12 giờ)  giao thừa,  nhà nào cũng đốt pháo, có nhà hai ba bánh kèm pháo hoa sáng rực sân, chuông trống nổi lên sân đình sân chùa, sân nhà thờ họ… Các cụ tổ cũng vui được đón giao thừa. Mâm đón giao thừa rất đơn giản, chỉ cần bánh trưng, đĩa giò, chén rượu và thắp hương trên giường thờ mời các cụ về đón giao thừa với con cháu, xong rồi hạ lễ, cả nhà ngồi quanh mâm. Các  cháu nhỏ súng sính quần  áo mới đón tết.

          Ba ngày tết, , đặc  biệt ngày mồng một và mồng hai không ai đến nhà ai, chỉ có đi lễ tổ bện nội bên ngoại mới được đến,  lễ tổ xong phải ăn uống (ít nhiều) để lấy may cả năm. Tục xông nhà tết, người được chủ mời đến xông nhà sáng sớm mồng một tết không cần họ hàng, phải là người đàn ông tốt ( tuổi) thân thiết. Nếu là người nhà tự xông nhà, thì phải đi hái lộc đêm giao thừa đem về đặt lên bàn thờ.   

          Ngày mồng một mồng hai, khi đi ra đường  ngõ, gặp ai cũng phải chào “năm mới…!” để lấy may cho cả hai. Nếu gặp các cháu nhỏ thân thiết thì mừng tuổi, không nhiều lấy may  (*). Nếu không có gì bất chắc thì chiều mồng ba phần vàng tiễn các cụ.  Hết tết trở lại ngày thường! Chợ tết, họp là chợ làng,  rất sớm từ mồng hai tết, họp để mua bán muối, bánh… lấy may .Bước sang tháng Giêng là tháng hội hè, hội làng, hội đền chùa xa gần, tháng  giêng là tháng ăn chơi…hội hè khắp nơi tung hoành (chợ Viềng mua cây trồng, chùa Hương…).

          Viết vài nét nhớ lại tết xưa. Ngày nay, do cơ chế thị trường,  mất đi nhiều tục lệ, chủ yếu là theo “mốt” nhà giầu, tết bị thương mại hóa.