THANH MINH      

 Tiết  Thanh minh, theo dương lịch từ ngày 4-5 tháng 4 hàng năm , ngày theo (âm lịch) trùng với ngày 4/4 dương lịch. Năm nay, 2024  ngày 4/2/2024  trùng với ngày 26/2 năm Giáp Thìn. Thanh minh, không phải chỉ có một ngày mà theo thời tiết (tiết  thanh minh cỏ mọc  xanh non tươi tốt), tuc lệ dân đi tảo mộ đi dạo  trên cỏ xanh tươi mùa xuân.Truyên Kiều Nguyễn Du có câu: “Thanh minh trong tiết tháng ba, lệ là tảo mộ hội là đạp thanh, gần xa nô nức yến anh, chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân”. Đi du ngoạn,  các đôi trai tài gái sắc  gặp nhau như Thúy Kiều và Kim Trọng mặt mơ tưởng mặt” duyên thầm thanh minh.

Theo truyền thuyết của Tầu, Ngọc hoàng có một cô con gái tên là nàng Bân. Nàng Bân rất xinh đẹp, chăm chỉ, hay lam hay làm, luôn  chân luôn tay. Tính tình nữ nhi cẩn thận nên làm gì cũng chậm. Nàng cưới chồng dịp  trời xe lạnh, nàng khâu bộ áo cưới cho chồng ngày cưới, vì do quá chậm nên mãi đến tháng ba trời hết lạnh mới khâu xong bộ quần áo cưới, nàng Bân rất buồn. Ngọc hoàng biết ý thương nàng, chiều nàng nên khiến cho trời rét 15 ngáy để chàng vận bộ quần áo cưới nàng Bân khâu,  bởi thế nên gọi là rét nàng Bân. Thời nay, dân giầu nước mạnh  có nhiều nàng “Bân” xinh đẹp nhưng lại không chăm như nàng Bân, thị trường, mua bán trong các siêu thị, quầy hàng trang sức rất “hoành tá tràng”,  không nữ nhi nàng “Bân” nào phải ngồi khâu cả, chỉ vèo một tí ra siêu thị là mua ngay được một bộ comple-cavat theo ý nàng “Bẩn” thời nay.

 Dân ta gọi   ngày 3/3 âm, tết  Hàn Thực hay là tết Tam Trùng 3/3 là ngày Thanh minh, còn gọi là tết   ăn  lạnh.  Dân ta có phong tục làm bánh chay và bánh trôi vào ngày  này, vui là chinh. Bánh trôi bánh chay đều bằng bột gạo nếp pha chút bột gạo tẻ, viên tròn như quả táo bánh chay  có  nhân bằng cục mật nhỏ,  để trên đĩa; bánh trôi không có cục mật nhưng thả nổi trên bát nước  mật có pha  thêm vài thứ. Ngày 3/3 âm lịch, hầu như gia đình nào cũng làm bánh trôi bánh chay, cô dâu mới về khéo tay trổ tài làm bánh trôi bánh chay, cả nhà nịnh khen ngon, rất vui!. Thời kỳ “dương thịnh” (bao cấp) bánh trôi bánh  chay bị mất hút hàng lươn, lớp trẻ hầu như không biết, người cao tuổi còn nhớ, chỉ có  lớp người “hoài cổ” như mỗ   thì vưỡn nhớ như in.

Dần dần ngày nay, xã hội trở lại thời kỳ “âm thịnh” xưa, bánh trôi bánh chay quay  trở lại và thịnh hành. Nhưng cơ chế thi trường nên phần  lớn là mua ngoài chợ, ít gia đình  tự làm. Mua ngoài chợ, bát đĩa bằng nhựa, không hợp với nhiều người, chưa chắc đã “an toàn thực phẩm”.  Mấy năm trước, nhà mỗ, bà xã  và các cháu cùng làm rất vui, ăn ngon. Mấy năm gần đây, bà già, cháu đều bận, mua chợ thì sợ bẩn,  đành chịu “phèo” .  Hoài cổ mỗ nhớ lại cho vui thôi, coi vừa mới được nhậu, rất ngon…!